Өбүгэлэрбит киэһэтин уот оттон, көмүлүөк тула былыр-былыргыттан остуоруйалаһар, үһүйээннэри уостан уоска түһэрэн кэпсэтэр үгэстээхтэр. Эһиэхэ анаан Саха сирин норуоттарыгар кэпсэнэр куһаҕан тыыннар, абааһылар тустарынан үһүйээннэри, кэпсээннэри хомуйдубут. Сахалар, эбэҥкилэр, эбээннэр, долганнар, дьүкээгирдэр уонна чукчалар үһүйээннэригэр олоҕуран, тоҕус кэпсээни тилиннэрдибит.
Русская версия Сахалыы English
Мифологията: саха Тиибэ: хара тыын Уратыта: Сытыйбыт сыттаах, өлбүт дьоҥҥо кубулуйуон сөп Сахаларга туох баар кутталлаах түбэлтэ, кэпсээн - барыта абааһы тула. Үксүн абааһы биир атахтаах эбэтэр атаҕа суох, биир илиилээх уонна биир харахтаах сүүнэ улахан, тимир таҥастаах буолар. Хара дьай куһаҕан сытынан тунуйар, өлбүт дьон быһыытын-таһаатын кэтэн кубулунар дииллэр. Саха остуоруйаларыгар абааһылар үксүн кэрэ кыргыттары уораллар; эргэ тахсаары, кыыс киэбин кэтэллэр.
Мифологията Эбэҥки Тиибэ: Сүрүн куһаҕан тыын Уратыта: Ыарыыны аҕалар уонна өлүүнү түстүүр Арассыыйа төрүт олохтоохторун үгүс үһүйээннэригэр, кэпсээннэригэр орто дойдуну Христос уонна хара тыын баар оҥорбут дииллэр. Оттон эбэҥкилэр аан дойдуну Сэвэки диэн сырдык тыын айбыт диэн итэҕэйэллэр, оттон Харги - кини игирэтин аҥаара - төттөрүтүн хара тыыны бэлиэтиир. Харги убайын курдук үтүө санаалаах, дьоҕурдаах буолуон баҕарара, ол эрээри киниэхэ ол сатаммат эбит. Эбэҥкилэр үһүйээннэринэн, кини үөнү-көйүүрү, сиэмэх көтөрү-сүүрэри айбыт. Ону таһынан Харги ыарыыны баар оҥорбут, кырдьаҕастары уонна ыарыһахтары анараа дойдуга илдьэ барар эбит. Уҥа илиитин оннугар - киһи төбөтө, хаҥас илиитигэр сүүнэ улахан тыҥырахтаах, атаҕын оннугар - тоһоҕоһо эрэ баар эбэтэр олох даҕаны биир атахтаах буолуон сөп. Харги аатын ааттыыр көҥүллэммэт, эбэҥкилэр мифологияларыгар эрэ баар.
Мифологията: саха Тиибэ: уу аннынааҕы тыын Уратыта: инникини түстүүр, кэпсиир кыахтаахтар Сахалар этэллэринэн, сүлүүкүттэр киһиэхэ маарынныыллар, ол эрээри хааһа суохтар уонна сороҕор уһуктаах оройдоохтор. Уу анныгар дьиэ кэргэттэрин кытта олороллор, Таҥха кэмигэр ууттан тахсаллар. Сүлүүкүттэр кэпсэтэллэрин иһиллээтэххэ, инникитин туох күүтэрин билиэххэ сөп. Маныаха дьон халыҥ таҥаһынан бүрүнэн, суол кытыытыгар, ойбон аттыгар, иччитэх дьиэлэргэ, сэргэ аттыгар олорон истэллэр.
Мифологията: дьүкээгир Тиибэ: сир аннынааҕы хара тыын Уратыта: иэдээни, алдьархайы аҕалар Сэлии кыыл хотугу төрүт омуктар кэпсээннэригэр элбэхтэ көстөр. Былыргы кэмнэргэ дьүкээгирдэр хаар, муус анныттан сүүнэ улахан сэлии муостарын булаллара, онон сэлии кыылы тайах дуу, оҕус дуу курдук саныыллара. Сэлии аллараа дойдуттан тахсан, ыарыыны, өлүүнү-сүтүүнү аҕалар дииллэрэ. Ол иһин хоту сир олохтоохторо сэлии муоһун, уҥуоҕун булартан куттаналлара.
Мифологията: Чукча Тиибэ: Хаар киһи Уратыта: Түргэн, күүстээх, кыраҕы харахтаах Үксүн хас биирдии хотугу норуокка хаар киһи - чучунаа туһунан үһүйээннэр бааллар. Туундараҕа эбэтэр тайҕаҕа мунан, өр соҕотох сылдьыбыт киһи чучунаа буолар диэн чукчалар итэҕэйэллэрэ. Сүппүт киһи төттөрү биис ууһугар кэлбэт диэн кэпсииллэрэ, тоҕо диэтэххэ, кини кутун-сүрүн куһаҕан тыыннар ылаллар, онон бииһин ууһа кинини төттөрү ылбат эбит. Маннык сүппүт киһини чугас дьоно көмөн кэбиһэллэрэ, сыл-хонук аастаҕын аайы умналлара. Онон чучунаа буолбут киһи тыйыс айылҕаҕа олох иһин соҕотоҕун охсуһа сатаан баран, үксүн өлөрө эбэтэр дьиикэй кыыл кэриэтэ буолара.
Мифологията: Чукча Тиибэ: абааһы Уратыта: Ыарыыны аҕалар, киһи кутун-сүрүн бултаһар Чукчалар кэпсээннэригэр бу кыра, өһүөннээх абааһылар тустарынан элбэхтэ истиэххэ сөп. Кинилэр тарбах эрэ саҕалар, сыгынньахтар, сиикэй эт курдук дьүһүннээх тириилээхтэр. Арыт бырдах курдук көтө сылдьаллар, арыт баараҕай хайа саҕа буолан тахсаллар. Кель киһи киэбин кэтиэн сөп, искэн, баас-үүт ыарыыларын аҕалар. Онон кель араас көрүҥэ баар: сөтөл, сифилис, ис ыарыытын уо.д.а. атын ыарыы абааһыта диэн быһаараллар.
Мифологията: Дьүкээгир Тиибэ: Сүрүн куһаҕан тыын Уратыта: Кырдьаҕастары уонна ыарыһахтары анараа дойдуга илдьэ барар Дьүкээгирдэр итэҕэллэринэн, Уһуктаах бас эбэтэр Сатана - аллараа дойду сүрүн хаһаайына. Киһи курдук быһыылаах-таһаалаах, ол эрээри төбөтө уһун, уһуктаах, миэтэрэ аҥаара уһуннаах. Түөрт тарбах кэтиттээх синньигэс сирэйдээх, хап-хара кыра харахтаах. Сорохтор хаарга тураах хаампытын курдук суолу хаалларар диэн ойуулууллар. Төһө даҕаны кини туһунан куһаҕаннык кэпсииллэрин үрдүнэн, дьүкээгирдэр Уһуктаах баһы төрүттэринэн-уустарынан ааҕаллара.
Мифологията: Эбээн Тиибэ: Сүрүн хара тыын Уратыта: Ыарыыны аҕалар, өлүүнү түстүүр, хаһан баҕарар дьүһүн кубулунуон сөп. Аринка диэн ааттаах хара тыын эбэҥкилэр Харгиларыгар маарынныыр. Кини эмиэ аллараа дойдуга олорор, дьоҥҥо ыарыыны уонна өлүүнү-сүтүүнү эрэ аҕалар. Бу хара тыын олус киитэрэй уонна сидьиҥ майгылаах, ханнык баҕарар кыылга, көтөргө-сүүрэргэ кубулуйуон сөп. Биир үксүн эр киһи быһыытын-таһаатын кэтэр, кыыс аймах киниэхэ үөрүүнэн эргэ тахсар. Биир үһүйээҥҥэ кэпсэнэринэн, кини уол оҕоҕо кубулунан баран, эмискэ мадьаҕар атахтаах, арбаҕар баттахтаах, улахан айахтаах оҕонньор буола түһэр. Аринка дьону уоруон сөп. Куһаҕан тыын оҕону илдьэ барбатын диэн эбээннэр оҕолоругар кулгаахтаах бэргэһэлэри тигэн кэтэрдэллэрэ.
Мифологията: Долган Тиибэ: Аллараа уонна орто дойдулары ситимниир Уратыта: Ыараханнык ыалдьыбыт киһини эмтиир, өлбүттэри, тыыннары кытта кэпсэтэр кыахтаах. Долганнар уонна сахалар мифологиялара үксүгэр маарыннаһар. Сахалар курдук долганнар абааһыга, сүлүүкүҥҥэ уонна ойууҥҥа итэҕэйэллэрэ. Долганнар үһүйээннэринэн, ойуун буолуохтаах киһи 10 сааһыттан атын дьон истибэтин истэр, көрбөтүн көрөр кыахтааҕа. Оҕо майгыта-сигилитэ ураты буолара, ол курдук арыт олус улаханнык ыллаан дуораһытар, арыт күнү-күннүктээн утуйар эбэтэр туундараҕа соҕотоҕун баран хаалыан сөп. Сыл аҥаарын курдук маннык дьикти быһыыланар эбит. Дьиэтиттэн ыраах баран хаалыан уонна аччык, олус ырбыт көрүҥнээх төттөрү эргиллиэн сөп. Дьэ, ойуун кыырбытын кэннэ кини эмиэ ойуун буолар. Ойуун буолуохтаах киһи этин-сиинин "эттээн" баран бэйэтигэр сиэтэллэр. Дьэ, бу эрэ кэннэ кини аан дойдуну тилийэ көтөр, атын дьон көрбөтүн көрөр буолар.
Бырайыакка кыттыыны ыллылар Тиэкис: Юлия Шадрина Худуоһунньук: Дария Татаринова Хаартыскаҕа түһэрээччи: Альбина Богдокумова Анимация: Диана Слепцова Аангылыйа тылыгар тылбаас: Юэн Даниэль Джонс Саха тылыгар тылбаас: Сайыына Кларова Звукорежиссер: Илья Петухов Нуучча тылынан ааҕыы: А.С.Пушкин аатынан нуучча академическай тыйаатырын артыыстара - Дмитрий Трофимов, Мария Ларина, Елена Сулак, Иван Мишагин, Илья Шумкин, Александр Кабунов, Андрей Габышев Саха тылынан ааҕыы: Лия Барбасытова, Алексей Лукин Аангылыйа тылынан ааҕыы: Юэн Даниэль Джонс Координатордар: Петр Васильев, Екатерина Карпухина, Виктория Сунтхавонг, Екатерина Малиновская, Екатерина Бурцева Партнердар: «Россия – Мин Устуоруйам» историческай паарка, А.С.Пушкин аатынан нуучча академическай тыйаатыра, остуоруйалары түмүүгэ Дмитрий Михайлов «Саха сирин кутталлаах остуоруйалара» бырайыага туһанылынна. Оҥоһуктар мультимедийнай быыстапкаларын 2019 сыл алтынньы 31 күнүттэн – сэтинньи 10 күнүгэр диэри Дьокуускай куорат «Россия – Мин Устуоруйам» историческай паарка сүрүн саалатыгар көрүөххэ сөп.
2019 с.
Өбүгэлэрбит киэһэтин уот оттон, көмүлүөк тула былыр-былыргыттан остуоруйалаһар, үһүйээннэри уостан уоска түһэрэн кэпсэтэр үгэстээхтэр. Эһиэхэ анаан Саха сирин норуоттарыгар кэпсэнэр куһаҕан тыыннар, абааһылар тустарынан үһүйээннэри, кэпсээннэри хомуйдубут. Сахалар, эбэҥкилэр, эбээннэр, долганнар, дьүкээгирдэр уонна чукчалар үһүйээннэригэр олоҕуран, тоҕус кэпсээни тилиннэрдибит. Русская версия Сахалыы English
Мифологията: саха Тиибэ: хара тыын Уратыта: Сытыйбыт сыттаах, өлбүт дьоҥҥо кубулуйуон сөп Сахаларга туох баар кутталлаах түбэлтэ, кэпсээн - барыта абааһы тула. Үксүн абааһы биир атахтаах эбэтэр атаҕа суох, биир илиилээх уонна биир харахтаах сүүнэ улахан, тимир таҥастаах буолар. Хара дьай куһаҕан сытынан тунуйар, өлбүт дьон быһыытын-таһаатын кэтэн кубулунар дииллэр. Саха остуоруйаларыгар абааһылар үксүн кэрэ кыргыттары уораллар; эргэ тахсаары, кыыс киэбин кэтэллэр. Мифологията Эбэҥки Тиибэ: Сүрүн куһаҕан тыын Уратыта: Ыарыыны аҕалар уонна өлүүнү түстүүр Арассыыйа төрүт олохтоохторун үгүс үһүйээннэригэр, кэпсээннэригэр орто дойдуну Христос уонна хара тыын баар оҥорбут дииллэр. Оттон эбэҥкилэр аан дойдуну Сэвэки диэн сырдык тыын айбыт диэн итэҕэйэллэр, оттон Харги - кини игирэтин аҥаара - төттөрүтүн хара тыыны бэлиэтиир. Харги убайын курдук үтүө санаалаах, дьоҕурдаах буолуон баҕарара, ол эрээри киниэхэ ол сатаммат эбит. Эбэҥкилэр үһүйээннэринэн, кини үөнү-көйүүрү, сиэмэх көтөрү-сүүрэри айбыт. Ону таһынан Харги ыарыыны баар оҥорбут, кырдьаҕастары уонна ыарыһахтары анараа дойдуга илдьэ барар эбит. Уҥа илиитин оннугар - киһи төбөтө, хаҥас илиитигэр сүүнэ улахан тыҥырахтаах, атаҕын оннугар - тоһоҕоһо эрэ баар эбэтэр олох даҕаны биир атахтаах буолуон сөп. Харги аатын ааттыыр көҥүллэммэт, эбэҥкилэр мифологияларыгар эрэ баар.
Мифологията: саха Тиибэ: уу аннынааҕы тыын Уратыта: инникини түстүүр, кэпсиир кыахтаахтар Сахалар этэллэринэн, сүлүүкүттэр киһиэхэ маарынныыллар, ол эрээри хааһа суохтар уонна сороҕор уһуктаах оройдоохтор. Уу анныгар дьиэ кэргэттэрин кытта олороллор, Таҥха кэмигэр ууттан тахсаллар. Сүлүүкүттэр кэпсэтэллэрин иһиллээтэххэ, инникитин туох күүтэрин билиэххэ сөп. Маныаха дьон халыҥ таҥаһынан бүрүнэн, суол кытыытыгар, ойбон аттыгар, иччитэх дьиэлэргэ, сэргэ аттыгар олорон истэллэр.
Мифологията: дьүкээгир Тиибэ: сир аннынааҕы хара тыын Уратыта: иэдээни, алдьархайы аҕалар Сэлии кыыл хотугу төрүт омуктар кэпсээннэригэр элбэхтэ көстөр. Былыргы кэмнэргэ дьүкээгирдэр хаар, муус анныттан сүүнэ улахан сэлии муостарын булаллара, онон сэлии кыылы тайах дуу, оҕус дуу курдук саныыллара. Сэлии аллараа дойдуттан тахсан, ыарыыны, өлүүнү-сүтүүнү аҕалар дииллэрэ. Ол иһин хоту сир олохтоохторо сэлии муоһун, уҥуоҕун булартан куттаналлара. Мифологията: Чукча Тиибэ: Хаар киһи Уратыта: Түргэн, күүстээх, кыраҕы харахтаах Үксүн хас биирдии хотугу норуокка хаар киһи - чучунаа туһунан үһүйээннэр бааллар. Туундараҕа эбэтэр тайҕаҕа мунан, өр соҕотох сылдьыбыт киһи чучунаа буолар диэн чукчалар итэҕэйэллэрэ. Сүппүт киһи төттөрү биис ууһугар кэлбэт диэн кэпсииллэрэ, тоҕо диэтэххэ, кини кутун-сүрүн куһаҕан тыыннар ылаллар, онон бииһин ууһа кинини төттөрү ылбат эбит. Маннык сүппүт киһини чугас дьоно көмөн кэбиһэллэрэ, сыл-хонук аастаҕын аайы умналлара. Онон чучунаа буолбут киһи тыйыс айылҕаҕа олох иһин соҕотоҕун охсуһа сатаан баран, үксүн өлөрө эбэтэр дьиикэй кыыл кэриэтэ буолара. Мифологията: Чукча Тиибэ: абааһы Уратыта: Ыарыыны аҕалар, киһи кутун-сүрүн бултаһар Чукчалар кэпсээннэригэр бу кыра, өһүөннээх абааһылар тустарынан элбэхтэ истиэххэ сөп. Кинилэр тарбах эрэ саҕалар, сыгынньахтар, сиикэй эт курдук дьүһүннээх тириилээхтэр. Арыт бырдах курдук көтө сылдьаллар, арыт баараҕай хайа саҕа буолан тахсаллар. Кель киһи киэбин кэтиэн сөп, искэн, баас-үүт ыарыыларын аҕалар. Онон кель араас көрүҥэ баар: сөтөл, сифилис, ис ыарыытын уо.д.а. атын ыарыы абааһыта диэн быһаараллар. Мифологията: Дьүкээгир Тиибэ: Сүрүн куһаҕан тыын Уратыта: Кырдьаҕастары уонна ыарыһахтары анараа дойдуга илдьэ барар Дьүкээгирдэр итэҕэллэринэн, Уһуктаах бас эбэтэр Сатана - аллараа дойду сүрүн хаһаайына. Киһи курдук быһыылаах-таһаалаах, ол эрээри төбөтө уһун, уһуктаах, миэтэрэ аҥаара уһуннаах. Түөрт тарбах кэтиттээх синньигэс сирэйдээх, хап-хара кыра харахтаах. Сорохтор хаарга тураах хаампытын курдук суолу хаалларар диэн ойуулууллар. Төһө даҕаны кини туһунан куһаҕаннык кэпсииллэрин үрдүнэн, дьүкээгирдэр Уһуктаах баһы төрүттэринэн-уустарынан ааҕаллара. Мифологията: Эбээн Тиибэ: Сүрүн хара тыын Уратыта: Ыарыыны аҕалар, өлүүнү түстүүр, хаһан баҕарар дьүһүн кубулунуон сөп. Аринка диэн ааттаах хара тыын эбэҥкилэр Харгиларыгар маарынныыр. Кини эмиэ аллараа дойдуга олорор, дьоҥҥо ыарыыны уонна өлүүнү-сүтүүнү эрэ аҕалар. Бу хара тыын олус киитэрэй уонна сидьиҥ майгылаах, ханнык баҕарар кыылга, көтөргө-сүүрэргэ кубулуйуон сөп. Биир үксүн эр киһи быһыытын-таһаатын кэтэр, кыыс аймах киниэхэ үөрүүнэн эргэ тахсар. Биир үһүйээҥҥэ кэпсэнэринэн, кини уол оҕоҕо кубулунан баран, эмискэ мадьаҕар атахтаах, арбаҕар баттахтаах, улахан айахтаах оҕонньор буола түһэр. Аринка дьону уоруон сөп. Куһаҕан тыын оҕону илдьэ барбатын диэн эбээннэр оҕолоругар кулгаахтаах бэргэһэлэри тигэн кэтэрдэллэрэ. Мифологията: Долган Тиибэ: Аллараа уонна орто дойдулары ситимниир Уратыта: Ыараханнык ыалдьыбыт киһини эмтиир, өлбүттэри, тыыннары кытта кэпсэтэр кыахтаах. Долганнар уонна сахалар мифологиялара үксүгэр маарыннаһар. Сахалар курдук долганнар абааһыга, сүлүүкүҥҥэ уонна ойууҥҥа итэҕэйэллэрэ. Долганнар үһүйээннэринэн, ойуун буолуохтаах киһи 10 сааһыттан атын дьон истибэтин истэр, көрбөтүн көрөр кыахтааҕа. Оҕо майгыта-сигилитэ ураты буолара, ол курдук арыт олус улаханнык ыллаан дуораһытар, арыт күнү-күннүктээн утуйар эбэтэр туундараҕа соҕотоҕун баран хаалыан сөп. Сыл аҥаарын курдук маннык дьикти быһыыланар эбит. Дьиэтиттэн ыраах баран хаалыан уонна аччык, олус ырбыт көрүҥнээх төттөрү эргиллиэн сөп. Дьэ, ойуун кыырбытын кэннэ кини эмиэ ойуун буолар. Ойуун буолуохтаах киһи этин-сиинин "эттээн" баран бэйэтигэр сиэтэллэр. Дьэ, бу эрэ кэннэ кини аан дойдуну тилийэ көтөр, атын дьон көрбөтүн көрөр буолар. Бырайыакка кыттыыны ыллылар Тиэкис: Юлия Шадрина Худуоһунньук: Дария Татаринова Хаартыскаҕа түһэрээччи: Альбина Богдокумова Анимация: Диана Слепцова Аангылыйа тылыгар тылбаас: Юэн Даниэль Джонс Саха тылыгар тылбаас: Сайыына Кларова Звукорежиссер: Илья Петухов Нуучча тылынан ааҕыы: А.С.Пушкин аатынан нуучча академическай тыйаатырын артыыстара - Дмитрий Трофимов, Мария Ларина, Елена Сулак, Иван Мишагин, Илья Шумкин, Александр Кабунов, Андрей Габышев Саха тылынан ааҕыы: Лия Барбасытова, Алексей Лукин Аангылыйа тылынан ааҕыы: Юэн Даниэль Джонс Координатордар: Петр Васильев, Екатерина Карпухина, Виктория Сунтхавонг, Екатерина Малиновская, Екатерина Бурцева Партнердар: «Россия – Мин Устуоруйам» историческай паарка, А.С.Пушкин аатынан нуучча академическай тыйаатыра, остуоруйалары түмүүгэ Дмитрий Михайлов «Саха сирин кутталлаах остуоруйалара» бырайыага туһанылынна. Оҥоһуктар мультимедийнай быыстапкаларын 2019 сыл алтынньы 31 күнүттэн – сэтинньи 10 күнүгэр диэри Дьокуускай куорат «Россия – Мин Устуоруйам» историческай паарка сүрүн саалатыгар көрүөххэ сөп. 2019 с.